Na pewno często przechadzając się po plaży marzymy o znalezieniu chociaż małej bryłki bursztynu. Ale czym tak naprawdę jest bursztyn i skąd się bierze na naszych plażach?
Bursztyn (znany również jako jantar lub amber) to kopalna żywica drzew iglastych. 40 milionów lat temu tu gdzie dzisiaj znajduje się Morze Bałtyckie rósł tropikalny las zwany „lasem bursztynowym”. Przez wieki drzewa rosły i umierały nie znając pór roku. Kiedy zmienił się klimat i las został zalany przez wodę, żywica tych drzew stwardniała zmieniając się w bursztyn bałtycki. Musimy pamiętać, że oprócz znanego nam najlepiej bursztynu bałtyckiego występuje około 60 innych jego odmian różniących się od siebie sposobem lub czasem powstania, wyglądem lub miejscem występowania. Bursztyn nie musi mieć koloru „bursztynowego” może być mlecznobiały, niebieski, zielonkawy, bezbarwny, czerwony lub czarny. Jego przezroczystość zależy od zawartości pęcherzyków powietrza. Najczęściej znalezione bryłki nie przekraczają wagi kilku gramów jednak czasami mogą osiągnąć nawet kilka kilogramów. Największa znaleziona bryła bursztynu bałtyckiego waży 9,75 kg.
Niezwykle ciekawe są inkluzje, czyli zatopione w bursztynie minerały lub szczątki zwierząt i roślin. Chyba każdy kiedyś miał styczność z żywicą i doskonale wie jak lepka jest to substancja. Inkluzje są wynikiem sytuacji, w której jakiś owad, pajęczak, płaz czy gad żyjący w okresie kredy lub kenozoiku wszedł przypadkiem w kroplę żywicy i został w niej utrwalony na zawsze. Taki relikt przeszłości jest niewyobrażalnie cennym materiałem badawczym dla biologów i paleontologów.
Większość z nas nie zdaje sobie sprawy, że bursztyn dostępny w sklepach nie bierze się z plaży lecz przede wszystkim z kopalni specjalizujących się w pozyskiwaniu tego cennego surowca. Największe na świecie pokłady bursztynu znajdują się w okolicy Jantarnego nad Bałtykiem, w obwodzie kaliningradzkim. Bursztyn wydobywany jest tam przemysłowo w kopalniach odkrywkowych od XIX wieku.
Jak łatwo odróżnić bursztyn od kamienia? Na szczęście istnieje kilka niezawodnych metod. Po pierwsze można podejrzany kamień podpalić. Nazwa bursztyn pochodzi od niemieckiego bernstein (kamień, który się pali). Jeżeli posiadamy prawdziwy jantar będzie on palił się jasnym płomieniem wydzielając charakterystyczny przyjemny zapach żywicy. Inną metodą jest „metoda solankowa”. Ponieważ bursztyn ma o wiele mniejszą gęstość od kamienia, w słonej wodzie będzie się unosił na powierzchni w odróżnieniu od kamieni, które szybko opadną na dno. Amber posiada również inną ciekawą właściwość – może się elektryzować. Po potarciu o ubranie naelektryzuje się i będzie w stanie przyciągać do siebie malutkie skrawki papieru.
Istnieje bardzo dużo sposobów wykorzystania bursztynu. Jednak więcej o tym napiszemy w kolejnym artykule.
Niestety, zasoby bursztynu w Bałtyku się kurczą. Podobnie jak węgiel brunatny czy ropa jest on surowcem nieodnawialnym, a proces jego tworzenia trwa miliony lat. Istnieje również proceder nielegalnego wydobycia bursztynu, który powoduje poważne szkody dla środowiska. Ważne więc jest wiedzieć z jakiego źródła pochodzi nasza biżuteria i nie wspierać tej nielegalnej działalności.
