Do stałych elementów powietrza należą: azot, tlen, argon, wodór, hel, neon, metan i krypton. Do zmiennych zaś zaliczamy: parę wodną, dwutlenek węgla, ozon, dwutlenek siarki, dwutlenek azotu , składniki mineralne i organiczne. Gdy w składzie powietrza pojawią się gazy, ciecze i ciała stałe, które nie są jego naturalnymi składnikami, lub gdy zaburzone są proporcje odpowiadające naturalnemu składowi atmosfery ziemskiej, mówimy o zanieczyszczeniu powietrza.
Zanieczyszczenia mogą być pochodzenia naturalnego. Powstają podczas wybuchów wulkanów i gejzerów, pożarów lasów, wydobywania się gazów z bagien, gleby czy skał ulegających erozji. Obecnie, za główne źródło zanieczyszczeń uważany jest przemysł paliwowo-energetyczny, komunikacyjny i komunalno-bytowy. Jednym z najbardziej uciążliwych skutków zanieczyszczenia powietrza jest smog.
W grudniu 1952 roku Londyn spowiła gęsta, czarna mgła. Ponieważ stolicę UK często pokrywa mgła, mieszkańcy nie mieli świadomości, że tym razem była to trująca chmura zanieczyszczeń powietrza. W ciągu 5 dni w Londynie zmarło12 tysięcy osób, w większości z powodu ostrej niewydolności dróg oddechowych. Pozostali poszkodowani byli ofiarami wypadków drogowych, spowodowanych ograniczoną widocznością. Zanieczyszczone powietrze nie unosiło się do góry, tylko zostało zatrzymane na poziomie zabudowań, z powodu inwersji temperatur. Od tego zdarzenia smog, z którym mamy do czynienia zimą, jest nazywany londyńskim. Inne tego typu zjawisko zaobserwowano w po raz pierwszy w Los Angeles.
W wyniku reakcji, jakie zachodzą w czasie bezwietrznych i gorących dni między zanieczyszczeniami pochodzącymi ze spalin, a światłem słonecznym, powstaje tzw. smog letni.
W Polsce niestety występują oba rodzaje smogu. Rozwiązanie tego problemu nie jest łatwe. Niektóre propozycje to: rozluźnienie gęstej zabudowy i utworzenie tuneli powietrznych w miastach, stopniowe ograniczanie ruchu samochodowego oraz wymiana starego typu kotłów na ich ekologiczne odpowiedniki.
Poniżej prezentujemy dwa proste ćwiczenia z kart pracy naszych pakietów edukacyjnych do programu „Nawigacja w Przyszłość, czyli lekcje z klimatem w SPN” temat: Poczuj zapach przyrody, jaka jakość?.
Pierwsze zadanie adresowane jest do najmłodszych uczniów, a polega na pokolorowaniu obrazków oraz pisaniu po śladzie. (rys. 1.)
W kolejnym zadaniu, dla nieco starszych, należy przyporządkować wartości procentowe do nazw gazów wchodzących w skład powietrza i odpowiednio przyporządkować je do diagramu kołowego. (rys. 2.) Czy potrafisz to zrobić?