Wzrok jest dla ptaków jednym z najważniejszych zmysłów. To dzięki niemu ptaki są w stanie wykryć niebezpieczeństwo czy znaleźć pożywienie. „Sokoli wzrok” jest ogólnie znaną frazą, występującą w wielu językach świata i oznaczającą wzrok idealny. To właśnie dzięki temu zmysłowi u ptaków rozwinęła się tak niezwykła komunikacja opierająca się na kolorach piór, tańcach, lotach godowych i całym systemie znaków nie do końca zrozumiałych dla ludzi. Jednak ewolucja nie przewidziała jednego, mianowicie budowania przez ludzi „szklanych domów”.
Budowa oka ptaków i ssaków, do których my ludzie się zaliczamy, jest bardzo podobna. Różnice występują głównie w wielkości. Ptaki, zwłaszcza te prowadzące nocny tryb życia, mają oczy wręcz nieproporcjonalnie duże w stosunku do wielkości głowy. Podobno, gdyby puchacz był wielkości człowieka, jego oczy byłyby wielkości pomarańczy. U szpaka oczy stanowią 15% masy głowy, podczas gdy u człowieka to zaledwie 1%. Inną różnicą pomiędzy okiem ptaka i ssaka jest liczba występujących w nich czopków – receptorów odpowiedzialnych za widzenie barwne. Silny nacisk ewolucyjny na widzenie kolorów sprawił, że u ptaków występują cztery rodzaje tych receptorów, podczas gdy my ludzie mamy ich tylko trzy. Cecha ta pozwala prawdopodobnie na widzenie w szerszej palecie kolorów oraz oglądanie rzeczywistości w niedostępnym dla nas świetle UV.
Dlaczego więc pomimo tak doskonałego wzroku ptaki ulegają kolizjom ze szklanymi powierzchniami? Ponieważ nigdy, na przestrzeni wieków, w naturze nie występowały przezroczyste przeszkody, do omijania których wzrok ptaków musiałby się przystosować. Tak naprawdę my ludzie też nie do końca widzimy taflę szkła. Chyba każdemu z nas przydarzyło się w roztargnieniu odbić od zupełnie przezroczystej szyby, która okazywała się drzwiami. Jako gatunek myślący jesteśmy w stanie bardziej dostrzec po widoku framugi, smug czy brudu na szybie, że znajduje się tam szkło. Ptaki, niestety, nie posiadają takiej wiedzy. Nie próbują więc wyminąć przeszkody, której nie widzą. Natomiast, jeśli okno staje się lustrem, ptaki dostrzegając swoje własne odbicie w szkle traktują je jako konkurenta i próbują podjąć z nim walkę. Zaczynają wtedy „tłuc się do okien” i marnują niepotrzebnie czas i energię, którą mogłyby wykorzystać na zdobywanie pożywienia czy opiekę nad młodymi. Głośne trzepotanie skrzydeł powoduje też wzbudzenie zainteresowania u drapieżników.
Kolizje ptaków z szybami są ważną przyczyną spadku ich liczebności w skali globalnej. W USA średnio od 365 do 988 milionów ptaków ginie w wyniku zderzenia z szybami. Badania przeprowadzone w Stanach Zjednoczonych wykazały, że większość śmiertelnych kolizji ptaków (43,6% z całości) odpowiedzialna jest tzw. niska zabudowa, czyli np. jednorodzinne domy mieszkalne. Niestety, chyba każdy posiadacz domu spotkał się z sytuacją, gdy jakiś ptak uderzył w okno jego budynku. Niekiedy wypadek taki może zostać nie zauważony przez właściciela domu, a martwe ciało ptaka może być zabrane np. nocą przez drapieżnika. W Polsce monitoringiem tego rodzaju śmiertelności zajmuje się Fundacja „Szklane Pułapki”, w publikacjach której można poczytać o skali tego problemu w naszym kraju.
Co więc możemy zrobić, aby pomóc ptakom i zmniejszyć ilość kolizji? Przede wszystkim powinniśmy odpowiednio zabezpieczyć okna. Wspominana już wyżej Fundacja „Szklane Pułapki” powołując się na wieloletnie badania propaguje naklejanie tzw. „kropek”. Małe, białe kropki naklejane na okna w równych liniach są mało widoczne dla człowieka, w żaden sposób nie ograniczają przepływu światła słonecznego a stają się niezwykle dobrą ochroną dla ptaków. Naklejenie „kropek” zmniejsza w oczach ptaków wielkość przestrzeni pomiędzy framugami i nadaje komunikat „nie zmieścisz się”. Ptaki nie podejmują więc próby wlecenia w okno. Dobro i ochrona ptaków to priorytety w działaniach Słowińskiego Parku Narodowego. Dzięki finansowemu wsparciu Fundacji PGE nawiązaliśmy współpracę z placówkami publicznymi z naszego Regionu w zakresie zapobiegania kolizjom ptaków ze szklanymi powierzchniami poprzez akcję naklejania kropek na okna. Dotychczas do współpracy udało nam się namówić 9 szkół i 8 świetlic wiejskich. Od grudnia 2022 roku prowadzimy zajęcia w szkołach na temat niezwykłych zmysłów ptaków, a także na temat niebezpieczeństw związanych z kolizjami ptaków ze szklanymi powierzchniami. Oprócz taśm z kropkami zakupione zostały książki dotyczące kolizji ptaków z powierzchniami, które zostaną przekazane szkołom i świetlicom do dalszej edukacji uczniów i osób dorosłych. Kropkowanie okien rozpoczniemy, gdy temperatura za oknem zacznie się utrzymywać na poziome około 10 stopni Celsjusza.
