Za pomocą przysłów, ludzie, szczególnie w kulturze ludowej, opisywali otaczającą ich rzeczywistość, bo byli doskonałymi obserwatorami przyrody. Przyjrzyjmy się niektórym z nich.
Płakać jak bóbr – czyli żałośnie, rzewnie. W przeszłości na bobry polowano, nie tylko ze względu na futro, ale przede wszystkim dla tzw. stroju bobrowego. Jest to aromatyczna wydzielina wykorzystywana do wyrobu perfum oraz traktowana jako lek na wszelkie możliwe choroby i dolegliwości. Gruczoły wytwarzające i gromadzące tę wydzielinę, to niewielkie worki znajdujące się w okolicy nasady ogona zwierzęcia, dlatego były mylone z jądrami. Pozyskanie stroju bobrowego wiązało się z upolowaniem bobra i odcięciem mu „domniemanych klejnotów”. Dlatego wg myśliwych ścigany lub zabijany bóbr miał płakać, wiedząc jaki go spotka los.
Ja Ci pokażę, gdzie raki zimują! – można interpretować w dwójnasób. Po pierwsze – dać nauczkę, pokazać na co nas stać. Po drugie – mieć siłę, krzepę, być mocnym fizycznie. Wbrew popularnemu powiedzeniu, raki nie wyprawiają się na zimę w żadne egzotyczne miejsca. Te słodkowodne skorupiaki zimują w miejscach swojego bytowania, w norkach wydłubanych w gliniastym brzegu rzeki lub w kryjówkach na dnie zbiorników wodnych. Działają na zwolnionych obrotach, ale jeść przecież muszą. W tym celu, co pewien czas wystawiają ze swoich schronień szczypce i polują na przepływające obok drobne rybki.
Wilczy apetyt – w ten sposób opisuje się ogromny apetyt, żarłoczność. Przysłowiowy wilczy apetyt ma swoje uzasadnienie. Powiedzenie wzięło się stąd, że wilki mają bardzo pojemne żołądki. Po długotrwałym okresie głodu, dorosły osobnik jest w stanie zjeść jednorazowo około dziesięciu kilogramów mięsa.
Człowiek człowiekowi wilkiem – przysłowie to sugeruje, że człowiek potrafi być wrogi i nieprzyjazny innym ludziom. Powszechnie uważa się, że wilki są złe. A są to niezwykle rodzinne zwierzęta. Wilczą rodzinę, zwaną watahą, tworzą rodzice oraz ich potomstwo w wieku od 1 roku do 3 lat. Wspólnie żyją i polują. Kiedy samica oszczeni się i nie opuszcza potomstwa, wataha dokarmia ją znosząc pożywienie. Gdy szczenięta stają się bardziej samodzielne, opiekę nad nimi przejmuje starsze rodzeństwo.
Zarzekała się żaba błota – nie można wyprzeć się swojej natury. Wszystkie płazy, nawet te żyjące na co dzień poza zbiornikami wodnymi przynajmniej na okres godów potrzebują wody, by złożyć w niej skrzek. Do takich należy żaba moczarowa. Samiec tak bardzo chce się przypodobać samiczce, że zmienia kolor z brązowego na niebieski. Im wyższa temperatura otoczenia, tym samiec ma bardziej niebieskie ubarwienie. Kolor ten jest niestety mało trwały, w sytuacji zagrożenia, w krótkim czasie znika.
Czepiać się jak rzep psiego ogona – w ten sposób mówi się o osobie natrętnej, nachalnej, nie dającej komuś spokoju. Każdemu z nas podczas spaceru w lesie, czy na łące przyczepiały się do ubrania tzw. rzepy. Są to owoce łopianu pokryte haczykami, którymi wczepiają się w futro zwierząt, czy ubrania ludzi. Jest to sposób łopianu na rozsiewanie nasion po okolicy.
Zapraszamy do drugiej części artykułu dotyczącej powiedzonek i przysłów związanych z ptakami.
